هنر کودکان خردسال

اگر فردی پر مشغله هستید حتما شما هم مانند دیگران خیلی وقت است که به در و دیواره‌های یخچالتان که پر از نقاشی‌های کودکتان است نگاهی نینداخته‌اید. مادرانی که نقاشی‌های بچه‌هایشان را اینگونه نگهداری می‌کنند مجبور می‌شوند هر چند وقت یک بار آنها را با نقاشی‌های جدید عوض کنند. از زمانی که کودک درمی‌یابد که می‌تواند با کشیدن خطی روی کاغذ تاثیری از خودش بر جا بگذارد به شدت به نقاشی کردن علاقه‌مند می‌شود و از شما هم می‌خواهد که نتیجه تلاش‌هایش را برایش حفظ و نگهداری کنید.

تلاش ما انسان‌ها برای تولید و ایجاد نمونه‌های تصویری از اشیا و رویدادها از نقطه‌ای بسیار عمیق در روح انسان ناشی می‌شود. نخستین ساخته‌های دست بشر در غارها برای ارائه نشانه‌ای در مورد وجود خودشان بوده است که به ١٥٠٠٠ تا ٢٠٠٠٠ سال پیش بر می‌گردد. به هر حال اگر فرد الفبا را نداند و نتواند کلمه‌ای را بنویسد و یا از مفهوم نوشتن هیچ چیز نداند، تصویر نماینده و نشان دهنده هر آن چیزی که فرد می‌خواهد از اتفاقات و حوادث بروز بدهد، هست. 

اگر موزه‌ای که در مورد نقاشی‌های ما قبل تاریخ وجود دارد را ببینید متوجه می‌شوید که نقاشی‌های کودکان تا  ٤ ساله شباهت زیادی به نقاشی‌های افراد ماقبل تاریخ دارد. اگر به بیشتر این نقاشی‌ها توجه کنیم خواهیم دید که انسان‌های ماقبل تاریخ به غیر از کشیدن نقاشی حیوانات و انسان‌های مهم قبیله، نقش دست‌های خود بر دیوارهای غار را خیلی دوست داشتند. انگار که از کاربردها و جذابیت این زائده‌های سودمند بدنشان خیلی خیلی لذت می‌بردند و همانطور که می‌بینیم کودک امروزی انسان هم هنوز همین نظر را در مورد دست‌های خود دارد و آن را به تصویر می‌کشد.

تشویق تظاهرات هنری کودک

ما پدر و مادرها می‌خواهیم هر کاری که از دستمان برمی‌آید انجام دهیم تا کودک را به کارهای هنری علاقه‌مند کنیم و او را برای بیان احساسات و علاقه‌هایش از طریق این رسانه حمایت کنیم. در اینجا پیشنهاداتی در این مورد آورده شده است. 

برای او ابزار و مواد لازم تهیه کنید. کودک باید چیزی داشته باشد تا به وسیله آن هنرمند شود. البته تهیه مواد ساده‌ای که کودک بتواند از آنها استفاده کند خیلی هم پرهزینه نیست. بعد از حدود ٢ سال، کودک از خط کشیدن روی کاغذ و گذاشتن ردی بر روی آن لذت زیادی می‌برد. معمولا کودکان زیاد کاغذ مصرف می‌کنند پس می‌توانید از کاغذهای دور ریختنی و یا بازیافتی استفاده کنید.

کاغذهای اضافه‌ای که به خانه‌تان وارد می‌شود را جمع کنید و برای نقاشی کودک نگه دارید. همچنین برای کودک حتما مداد رنگی و ماژیک رنگی تهیه کنید. هنگام خرید مداد رنگی، مخصوصا برای کودکان کوچکتر به سمی نبودن مواد اولیه آن دقت کنید. زیرا کودکان مدادهای رنگی را به دهان خود می‌برند. همچنین اگر کودکتان کمتر از سه سال سن دارد حتما هنگام استفاده از مداد رنگی کنار او بنشینید. بعد از این سن کودکان بدون اینکه نیاز به نظارت مداوم ما داشته باشند ساعت‌ها می‌توانند به نقاشی کشیدن مشغول باشند و از آن لذت ببرند.

طراحی کردن و رنگ کردن نقاشی‌ها از فعالیت‌های اولیه‌ای هستند که کودکان از آن خیلی لذت می‌برند اما آنها فضاسازی‌های سه بعدی مانند طراحی کردن با گِل و خمیر بازی و همچنین شن بازی را هم بسیار دوست دارند. کودکان وقتی که تازه وارد مهدکودک می‌شوند از اینکه با وسایل رنگ آمیزی مانند آب رنگ و گواش کار کنند و پیش بندهای نقاشی ببندند و از قلم مو استفاده کنند لذت زیادی می‌برند. اما استفاده از این وسایل نقاشی برای کودکان در خانه نیاز به فضای خاص و بزرگی دارد. با این حال اگر برای کودک رنگ انگشتی تهیه کنید می‌توانید با حداقل فضا امکانات نقاشی لذت بخش را برای او فراهم کنید و کودک می‌تواند همان لذتی که از نقاشی در مدرسه می‌برد را در خانه هم تجربه کند. شما می‌توانید در فضایی کوچک و با استفاده از یک میز پلاستیکی از رنگ های انگشتی استفاده کنید و آن را به راحتی تمیز کنید. ما در اینجا دستورالعملی برای استفاده از رنگ‌های انگشتی برای کودکان ١٢ تا ١٨ ماهه به شما ارائه می‌کنیم که مطمئنا کودکتان آن را دوست خواهد داشت.

چند قاشق ماست را در کف سینی بریزید و آن را جلوی کودک قرار دهید و خودتان از آن دور شوید و تماشایش کنید. بگذارید کودک کمی با این سینی دست و پنجه نرم کند. ممکن است در ابتدا کمی از ماست را بخورد اما در نهایت از این فعالیت خوشش می‌آید. اگر کودک متوجه نشد که شما از این فعالیت چه منظوری دارید کمی نزدیکتر بروید و به او کمک کنید تا متوجه ایده شما شود.

برای بازی اش نظر بدهید و طرز بازی کردن را به او نشان بدهید.  فعالیت‌های هنری به خودی خود برای کودک پاداش دهنده و لذت بخش هستند پس نیاز نیست که برای تشویق کودک به انجام آنها بیش از حد از آن فعالیت تعریف کنید و یا لاف بزنید! اما چیزی بگویید که به او نشان دهید کاری که انجام می‌شود را دوست دارید. ما والدین باید در برابر سوالاتی که دوست داریم از کودک بپرسیم مقاومت کنیم: مثلا نباید وقتی کودک نقاشی ای که کشیده است را به ما نشان می‌دهد بپرسیم: «این چیه؟».

همچنین می‌دانیم که اگر کودک گفت بابا رو کشیدم نباید بگوییم: این که شکل من نیست! نظر خوبی که در این مواقع می‌توان داد می‌تواند این باشد: بگو ببینم چی کشیدی؟ یا اینکه بگوییم: یه داستان در مورد نقاشیت به من بگو. اگر کودک چیزی نگفت می‌توانیم به او بگوییم که: باشه! شاید تو نمیخوای در مورد نقاشیت چیزی بگی. هیچ اشکالی نداره. هر بار که کودکتان نقاشی ای می‌کشد از او بپرسید که دوست دارد که آن را به دیوار یا به در یخچال بزنید یا نه. اگر کودک گفت که نه و این نقاشی‌ام خوب نیست به او بگویید باشه نقاشی بعدیت رو می‌چسبونیم. اگر نقاشی های کودک را نگهداری می‌کنید فراموش نکنید که تاریخ آن را بنویسید.

نقاشی کردن را به کودک آموزش بدهیم؟ مربیان و صاحب نظران هنری همگی معتقدند که هیچ آموزش هنری رسمی نباید برای کودکان پیش دبستانی ارائه شود. اما این به معنای آن نیست که شرکت در کلاس‌های هنری باید تا سنین مدرسه به تعویق بیفتد. خیلی از آموزشگاه‌ها برای کودکان خردسال کلاس‌های هنری دایر می‌کنند. این کلاس‌ها جنبه‌های مثبت زیادی دارند به طوری که باعث می‌شوند استعدادهای کودکان در این کلاس‌ها دیده شود و آنها در معرض تشویق و فرصت‌های یادگیری زیادی قرار بگیرند. در این کلاس‌ها کودکان خردسال در گروه‌های کوچک در معرض انواع مدل‌های هنر و ابزار و لوازم هنری قرار می‌گیرند و می‌توانند با استفاده از اینها اثری از خود خلق کنند. اگر آموزشگاهی را می‌شناسید که بدون آموزش‌های هنری مستقیم فرصت خلق و کشف و تشویق را در اختیار کودک می‌گذارد، در آن ثبت نام کنید.

آیا کتاب‌های رنگ آمیزی برای کودکان مفید هستند؟ این سوال، سوال خیلی از والدین است. مربیان و صاحب نظران هنری کودکان با این نوع کتاب‌ها مخالف هستند. با این حال می‌توان این کتاب‌ها را مثل مداد رنگی و ماژیک صرفا یک وسیله دانست. اما نکته مهم آن است که نباید این کتاب‌ها را برای کودکان زیر ٤ سال استفاده کرد. قبل از ٤ سالگی، کودکان کنترل عضلانی کافی و یا تمایل به رنگ کردن بین خطوط ندارند. پس از این دوره کودک می‌خواهد شواهدی که نشان می‌دهد مهارت‌هایش رشد کرده‌اند را ببیند. بنابراین یک کتاب رنگ آمیزی می‌تواند به کودک پس از ٤ سالگی کمک کند تا توانایی کنترل عضلانی و مهارت نقاشی بین خطوط خود را ببیند. در ضمن شما می‌توانید از کتاب‌های رنگ آمیزی در ماشین و وقتی که کودک باید زمان زیادی را در ماشین بگذراند (مثل سفر با ماشین یا وقتی که شما چند کار پشت سر هم در شهر دارید) و یا زمانی که در مکانی مانند مطب دکتر هستید، استفاده کنید. این کتاب‌ها هم کودک را سرگرم نگه می‌دارد و هم می‌توانید از تصاویر آن برای قصه گویی استفاده کنید.

به محتوا و ساختار نقاشی کودک توجه کنید. در نهایت، به یاد داشته باشید که نقاشی اهمیت خیلی زیادی دارد و اطلاعات شخصی و درونیات کودک را نشان می‌دهد. نقاشی کودک به ما می‌گوید که کودک چگونه خودش و دیگران را می‌بیند. روانشناسان با بررسی نقاشی‌های کودکانی که در شرایط بسیار سخت رشد کرده بودند دریافتند که این کودکان در نقاشی‌ها، خودشان را بسیار کوچک و بی اهمیت نسبت به دیگران به تصویر می‌کشیدند. خیلی از کودکانی که در شرایط جنگی زندگی می‌کردند خودشان را در حالی نقاشی کرده بودند که گویی اسلحه و آتش در دست دارند. البته اینطور نیست که هر آنچه کودک نقاشی می‌کند درونیات او را نشان بدهد بلکه ممکن است کودک به سادگی آن تصاویر را در تلوزیون و یا در بازی‌های کامپیوتری و یا در سینما دیده باشد. اما کشیدن نقاشی‌های مکرر با موضوع حوادث و مسائل ترس آور می‌تواند به ما اخطار بدهد که کودک نیاز به امنیت و اطمینان بیشتری در زندگی اش دارد. در نهایت می‌توان گفت که یک تصویر ارزش هزاران کلمه را دارد!