با بازی کردن رشد کنیم

بازی فرآیندی لذت بخش است که می تواند بطور غیر مستقیم، محرک و آموزنده باشد. کودکان در این فرآیند سیال به کشف مفاهیم دست می یابند، مفاهیمی از قبیل شناخت "خود" ، آموزش اصول زندگی، ارتباطات عمومی و اجتماعی، مهارت های خودیاری، آموزش های مدرسه ای...
بازی بنیادی ترین ابزار رشد همه جانبه کودک می باشد. بازی از یکسو موجب رشد فکری کودک و از سوی دیگر موجب رشد عصب شناختی او می شود.
تجربیاتی که کودک در حین فرآیند بازی کسب می کند، هم در کودکی و هم در بزرگسالی موجب ایجاد تجربیات موفقیت آمیز او می گردد. افراد در بزرگسالی به هر جایگاه و مقامی که برسند نیاز به تجربیات دوران کودکی خود دارند.

بنابراین برای استفاده بهینه از این روزهای زیبا و طلایی زندگی بهتر است بدانیم از چه بازی هایی و چگونه استفاده کنیم. باید کودکان هدایت شوند تا بازی هایی را انجام دهند که موجب رشد کودک در همه زمینه ها گردد و به رشد خلاقیت و استعداد ها  و توانایی های او نیز کمک کند و همچنین امنیت روانی و جسمانی کودک نیز مد نظر قرار گیرد.
کودکی که هنوز گامی در وادی زندگی برنداشته است، نیازمند بهره گیری از روش هایی است که بتواند در خلال انجام آنها هم از روند آن لذت ببرد و هم بیاموزد و تجربیات مورد نیاز را بیاندوزد.  
انسان ها ذاتا عاشق بازی هستند و از آن لذت می برند، حال بازی از هر نوعی باشد، فردی، که کودک بتواند در تنهایی و آرامش خود از آن لذت ببرد، گروهی، که بتواند هم از فواید بازی بهره گیرد و هم لحظاتی را با دوستان و نزدیکان خود سپری کند. فکری، حل معما، ساختن پازل و ... که نوعی ابزار قدرتمند برای رشد و پرورش فرد (کودک) می باشد، حرکتی، که راحت ترین و سریع ترین راه برای رشد و تحول کودک می باشد و چون منجر به فعالیت هایی می شود که مهارت مغز را بالا می برد برای همه افراد مفید و موثر می باشد.
در واقع بازی نوعی ابزار آموزش کلی و همه جانبه به شمار می رود که در بستر دریافت لذت و همکاری و همیاری بین افراد به تقویت و آموزش مهارت ها می پردازد.
کودک از لحظه تولد به بازی می پردازد و در هر دوره زمانی محیط کودک و تمدن حاکم بر آن زمان وسایل بازی مورد نیاز کودک را در اختیار او می گذارد. بازی زبان کودک است و کودک از طریق بازی با محیط خود ارتباط بر قرار می کند و فآیند بازی غذای روح کودک می باشد. بزرگسالان از طریق بازی می توانند با کودک ارتباط برقرار کرده و نحوه تفکر او را در خلال بازی در یابند.
با وجود اهمیت به سزای بازی در رشد جسمی و روانی کودک از منظر روانشناختی  تا اواخر قرن هجدهم میلادی بازی به عنوان یک فعالیت مهم و مختص کودکان در نظر گرفته نمی شد و به فرآیند بازی فقط به عنوان وسیله ای برای تخلیه انرژی مازاد نگاه می شد. در آغاز قرن بیستم نگرشها نسبت به بازی شروع به تغییر کرد و به عنوان یک فعالیت معنا دار مورد بررسی قرار گرفت. «هال» بیان میدارد: شاید هیچ چیز نتواند مانند عروسک بازی روح یک خردسال را برای ورود به سنین دبستان آماده و پر نشاط سازد.
بازی کودک را برای ورود به دنیای بزرگسالی و روبرویی مناسب با محیط اجتماعی پیرامون خود آماده می سازد. کودکان در بازی هر عنصری را که تاثیر به سزایی در زندگی حقیقی و افکار و احساسات آنها داشته باشد را تکرار کرده و آشکار می سازند. او ناگفته های خود را بیان می کند، نوعی صداقت و شفافیت در نحوه بیام کودکان در حین بازی وجود دارد که احساسات، نگرشها، اضطرابها و نگرانی هایش را ابراز می دارد. بیان عقاید و احساسات کودک در قالب بازی نیاز به چارچوب و آموزش خاصی ندارد، از این رو کودک می تواند آزادانه و با شیوه خود از هر آنچه که او را می آزارد، رها گردد یا آن را طوری بیان و ابراز دارد که والدین یا اطرافیان آگاه درصدد رفع آن مشکل برآیند.
بنابراین بازی کاربردی چند جانبه در زندگی آدمیان (بشر) خصوصا کودک دارد، هم در رفع مشکلات آنها و اگر کودکی دارای مشکل یا اختلالی باشد، یاریگر او می باشد و هم لذت بخش بوده و هم در کنار این فرح بخشی، هر آنچه که کودک نیاز به یادگیری داشته باشد را به او می آموزد.
موجودات زنده ذاتا با بازی پا به عرصه هستی می گذارند، از آن لذت می برند و با آن رشد می کنند. با کمی نگاه به اطرافمان در می‌بابیم مه فرزند حیوانات کلیه محارتهای زندگی و ادامه حیات را از طریق بازی می آموزند. فرزند حیوانات درنده مانند شیر، شکار کردن را با بازی یاد می‌گیرد.
گیاهان به صورت غریزی با رقص و بازی در هنگام رشد، خود را با شرایط محیطی و روند زندگی سازگار می کنند و در مرحله ای دیگر به تدریج از بازی آنها کاسته می شود و به طور منظم و مستقیم به رویش خود ادامه می دهند.
وقتی از بازی سخن می گوییم ناخودآگاه یاد کودکان و دوران کودکی می افتیم، گویی بازی با کودکی گره خورده و پیوند دارد. عده ای بازی کردن را وقت تلف کردن می دانند، اما حقیقت این است که بازی فرصت بیشتری به کودک برای یادگیری و دریافت انواع مهارتها می دهد. اکتشاف و احساس آزادی از جنبه های مهم بازی هدفمند و انگیزه کودک را بطور مناسب تحریک می کند و موجبات کشف خود، اطراف و حقیقت را برای او فراهم می آورد.
همانگونه که بزرگسالان کار را جدی می گیرند، کودکان نیز بازی را به عنوان فرآیندی مهم در زندگی جدی می پندارند.
پس بیاییم با انتخاب و شناخت صحیح از چگونگی بازی ها و گاه مشورت با متخصصان این حیطه (روانشناسان کودک) بهترین ها را در شرایط محیطی خود برای کودکانمان فراهم سازیم و در رشد هرچه بهتر ایشان نقشی به سزا داشته باشیم.
شما می توانید در شماره های بعد راجع به نقش بازی در درمان اختلالات و نیز نقش آن در رشد خلاقیتها و پرورش استعدادها بخوانید و یا از نظرات، پیشنهادات و مشاوره نویسندگان این مجموعه بهره مند گردید.