فقط بازی

اگر از یک کودک یک ساله بپرسید که چه کارهایی را بیشتر از همه دوست دارد او همیشه همین پاسخ‌ها را خواهد داد:

• بازی با دستانم

• بازی با اسباب بازی هایم 

• فقط بازی

هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم که کودک فقط دارد بازی می‌کند و این طور فرض کنیم زمانی که دارد صرف می‌کند زمان کم کیفیتی است. زمان بازی کودک زمان بسیار مهمی برای رشد او در حیطه‌های مختلف است. 

بچه‌ها برای بازی کردن ساخته شده‌اند و بازی هم برای کودکان ساخته شده است. در حین بازی است که کودکان به مهارت هماهنگی چشم و دست می‌رسند و روابط فضایی بین اشیا، وزن، انعطاف و شکنندگی را درک می‌کنند. 

اینها مهارت‌هایی هستند که هر کودکی به آنها نیاز دارد. علاوه بر اینها در طول بازی کودکان مقدار زیادی در مورد روابط انسانی آموزش می‌بینند. کودکی که با مهربانی با عروسکش بازی می‌کند، اشتیاق خود را برای برقراری پیوندی امن و عاطفی ابراز می‌کند. همچنین بازی هایی که پایان خاصی ندارند به گسترش خلاقیت و تخیلات کودک کمک زیادی می‌کنند. فواید آموزشی و اجتماعی بازی با در اختیار داشتن لوازم هنری و اسباب بازی های هیجان انگیز افزایش پیدا می‌کنند. 

ماهیت بازی

پژوهشگران حیطه کودک سال‌های زیادی را با دقت در مورد بازی کودک تحقیق انجام داده‌اند و بازی را به صورت‌های مختلفی توصیف کرده‌اند. برای هدفی که در این مقاله داریم دو طبقه بندی ساده را بیان می‌کنیم: بازی های مبتنی بر هدف و بازی های باز که به آن بازی آزاد هم گفته می‌شود. هر دو نوع این بازی ها مهم هستند. در بازی مبتنی بر هدف، معمولا یک راه حل درست و یا یک جواب صحیح برای آنچه که کودک انجام می‌دهد وجود دارد.

مثلا، فقط یک جای صحیح برای هر تکه از پازل وجود دارد. بازی باز و یا بازی آزاد، بازی ای است که هیچ جواب صحیحی ندارد. لگو می‌تواند برای ساختن یک خانه استفاده شود و یا برای یک جاده ساختمانی و یا برای ساختن یک دیوار و یا هر چیزی که کودک دوست داشته باشد. 

30 سال پیش در آمریکا و اروپا، بیشتر برنامه‌های پیش دبستانی بر بازی های آزاد تاکید داشتند و تا حد زیادی آموزش مبتنی بر هدف و یا هر نوع آموزش رسمی دیگری را محکوم می‌کردند. پس از آن موجی از نظریات در مورد اهمیت بازی های مبتنی بر هدف به راه افتاد که بر اهمیت بازی های هدفمند مخصوصا برای کودکانی که از خانواده‌های کم درآمد و ناکارآمد بودند تاکید می‌کرد. 

مثلا به این موضوع تاکید شد که اگر کودک درک ابتدایی در مورد حجم و اندازه نداشته باشد نمی‌تواند از مکعب هایش برای بازی تخیلی استفاده کند و نمی‌تواند برای رسیدن به برخی اهداف خاص با آنها کار کند. در واقع با بعضی از بازی هایی که فقط بازی کردن را از کودکان می‌خواستند و آنها را در بازی جهت نمی‌دادند مبارزه شد. 

خوشبختانه امروزه در مهدکودک ها و همچنین مادران در خانه اغلب به همین روش به کودکان خود بازی کردن را یاد می‌دهند اما مشکلی که امروزه در مشور ما وجود دارد زیاده روی در بعد آموزش و اجازه ندادن به کودکان برای بازی های آزاد است. محدود کردن کودکان در بازی هایشان آنها را از دسته مهمی از بازی ها که بازی های آزاد هستند و نقش مهمی در رشد کودکان دارند محروم می‌کند. انجام هر دو نوع این بازی ها برای رشد مهارت‌های کودکان ضروری هستند و هیچ کدام از آنها نباید کنار گذاشته شود. 

آیا زیاده روی کرده ایم؟

با تاکید زیادی که امروزه برای آماده سازی کودکان برای ورود به مدرسه وجود دارد و با اهمیت فوق العاده‌ای که برای یادگیری‌های اولیه قائل می‌شویم، بازی های آزاد خارج از دور محسوب می‌شوند. انگار که بازی های آزاد وقت بچه هایی که باید مشغول آموزش های آکادمیک و رسمی باشند را می‌گیرد. در زمانه ما مانند هر زمان دیگری در تاریخ مربیان باید اهمیت بازی های آزاد را در پرورش مهارت‌های باور نکردنی که در جریان این بازی ها به وجود می‌آید را بدانند: تقلید، بازی نمادین، مهارت‌های اجتماعی، توجه، به اشتراک گذاری و نوبت گیری. 

پشتیبانی از بازی های کودکان به تازگی در غالب یک مقاله در آکادمی روانپزشکی و روانشناسی کودکان آمریکا آورده شده است. نویسندگان این مقاله با تاکید خیلی زیاد بیان کرده‌اند که امروزه بازی کودکان تا حد زیادی قربانی آموزش‌های آکادمیک و رسمی در مدرسه و در کلاس‌های اضافه خارج از مدرسه شده است. در این مقاله آورده شده است که بازی آزاد اعتماد به نفس کودکان را به توانایی‌های خودشان افزایش می‌دهد، موجب رشد تخیل و خلاقیت آنها می‌شود، به آنها یاد می‌دهد که دوست پیدا کنند و دوستانشان را از طریق مهارت‌های اجتماعی که در طول همین بازی ها یاد می‌گیرند حفظ کنند و فرصت‌های یادگیریشان را با هم ادغام می‌کنند. در این مقاله از متخصصان حوزه کودک خواسته شده است والدینی که در برابر بازی های مبتکرانه کودکانشان مقاومت می‌کنند و نمی‌گذارند فرزندانشان کاری غیر از آنچه که خودشان در برنامه او تنظیم کرده‌اند، انجام دهند را حمایت کنند و به آنها آگاهی بدهند. 

درخواست برای تعادل

چیزی که اهمیت خیلی زیادی دارد این است که افرادی که برنامه‌های روزانه کودکان را تنظیم می‌کنند- چه والدین برای خانه و چه مربیان برای مهدکودک و مدرسه- یا به همه رویکردها پافشاری دارند و یا به هیچ کدام از آنها معتقد نیستند. اعتقاد ما بر این نیست که تمام برنامه‌های رسمی آموزش‌های کودکان را کنار بگذاریم و آنها همیشه سرگرم بازی های آزاد شوند. همانطور که در برنامه‌های بعضی از مهدکودک ها دیده می‌شود متاسفانه برنامه‌های آنها در خیلی از موارد تفاوت زیادی با برنامه‌هایی که برای کلاس چهارم و پنجم تنظیم می‌شود ندارد. و همین است که زمان خیلی زیادی برای هنر، زبان و ریاضی و غیره وجود دارد. اگر برنامه های بیش از حدی برای زمان بعد از مدرسه دانش آموزان ریخته شده است وقتی برای بازی های آزاد بچه ها و مشغول شدن آنها فقط به بازی باقی نمی‌گذارد، حتما اشتباهی در این میان وجود دارد. 

اگر از کودکتان بپرسید که امروز در مدرسه چه کارهایی انجام دادی و او بگوید خواندن و ریاضیات داشتیم، حتما به دنبال جواب این سوال هم باشید: آیا امروز زمانی را فقط برای بازی کردن داشتی؟ اگر جواب نه بود ببینید چه کارهایی می‌توانید انجام دهید تا این بخش مهم و حیاتی از رشد کودکتان را از خطر غفلت نجات بدهید.

خرید ماکت های ساختنی سه بعدی

بیشتر بخوانید:

فواید بازی با توپ

آشنایی با حلقه لاغری یا هولاهوپ