چرا کودکان باید با طبیعت آشنا شوند. قسمت ۲

بازی دان به نقل از روزنامه جام جم، قسمت ۲:

دوستی کودکان با طبیعت زمینه ساز محافظت از محیط زیست
اغلب دست اندرکاران و کارشناسان آموزش های زیست محیطی همچون دکتر وهابزاده باور دارند، تاکنون عمده تلاش ها برای آموزش های زیست محیطی بزرگسالان صرف شده در حالی که در بزرگسالی تنها می توان به فرد آگاهی داد، اما برای برانگیختگی خیلی دیر شده است. این کارشناسان معتقدند برانگیختگی کودکان می تواند نقش بسزایی در حفاظت از محیط زیست داشته باشد، محیط زیستی که هم اکنون بشدت آسیب پذیر و شکننده و نیازمند توجه جدی است. سایت کالی کیدز از آموزش های زیست محیطی برای کودکان به عنوان اهرم موثر حفاظتی نام می برد و می نویسد، والدین باید توجه داشته باشند که برای آموزش به کودک به هیچ وجه نباید به وی امر کرد. به عنوان مثال اگر قصد دارید کودک شما کمتر برق مصرف کرده و هنگام خروج از اتاق لامپ ها را خاموش کند، برای وی زمان بگذارید و توضیح دهید که چرا این کار ضرورت دارد. ما نمی توانیم از فرزندان خود بخواهیم که دوستدار محیط زیست باشند اگر خودمان چنین نباشیم. یکی از موثرترین راه ها برای آن که کودکان ما به طبیعت احترام بگذارند و لزوم حفاظت از محیط زیست را درک کنند، این است که آنها را به طبیعت ببریم و از کسانی که در این زمینه تخصص دارند، کمک بگیریم. کمپ های زیست محیطی نه تنها برای کودکان جالب است بلکه در اندک زمانی دید آنها را نسبت به محیط اطراف تغییر خواهد داد.
 مطالعات پژوهشگران دانشگاه میشیگان نشان می دهد اغلب کودکانی که تحت آموزش عملی زیست محیطی قرار می گیرند، نه تنها نسبت به سایر همسالان خود خلاق تر، باانگیزه تر و از نظر تحصیلی موفق تر هستند بلکه حتی هنگام حضور در عرصه های طبیعی نسبت به والدین خود مسئولانه تر برخورد می کنند. بل و دایمنت، دو پژوهشگر این دانشگاه سال ۲۰۰۶ نتایج یافته های خود را به این صورت منتشر کردند: «کودکانی که حضور در مدارس طبیعت یا محیط های طبیعی پرتنوع را تجربه کرده باشند، از نظر فیزیکی فعال تر، از نظر آگاهی در مورد رژیم غذایی مطلع تر، از نظر کارهای گروهی خلاق تر و از نظر برخورد و روابط اجتماعی با دیگران اغلب موفق تر هستند. مسئولیت پذیری این کودکان نیز در قبال طبیعت و همه عناصر آن مثال زدنی است.»

کودکان هم می خواهند از طبیعت بیشتر بدانند
 چهارم می ۲۰۱۵ (۱۴ اردیبهشت) مقاله ای در مجله مشهور تحقیق روانپزشکی چاپ شد که به واسطه جامعه آماری گسترده (مطالعه وضعیت سلامت پانصد هزار کودک) و بازه زمانی طولانی تحقیق (بیشتر از یک دهه) بشدت مورد توجه روانپزشکان کودک سراسرجهان قرار گرفت. پژوهشگران آمریکایی و سوئدی در این تحقیق به طور مشخص، تاثیر خانواده و همسایگان را بر سلامت کودکان مورد ارزیابی قرار دادند و خاطرنشان کردند محرومیت کودکان از فضاهای سبز و تفریحی بالاخص در مقیاس همسایگی می تواند خطر جدی اختلالات رفتاری را در کودکان به دنبال داشته باشد. این اختلالات به ترتیب عبارتند از اضطراب بیش از حد (تا میزان ۴۰ درصد در جامعه آماری مذکور)، اختلال موسوم به بی حوصلگی و بدخلقی مداوم (تا میزان ۲۰ درصد در جامعه آماری)، انواع اختلال رفتاری و بالاخص ADHD .
بسیاری از روان شناسان کودک امروزه باور دارند که کلاس های آموزش زندگی در طبیعت و فراهم کردن امکان آشنایی کودکان با حیوانات یکی از راه حل های تشویق کودکان نه تنها برای مسئولیت پذیری بیشتر بلکه برای اجتناب از ایجاد اختلالات متعدد رفتاری و در عین حال اعطای نوعی استقلال کنترل شده است. ریچارد لوو، نویسنده کتاب آخرین کودک در جنگل و موسس مجموعه کودکان و شبکه های طبیعی تعبیری جالب دارد که ذکر آن خالی از لطف نیست: «همه کودکان به طبیعت نیاز دارند، نه فقط آنهایی که والدینشان برای طبیعت احترام قائل هستند، نه فقط آنهایی که به یک قشر اجتماعی و فرهنگی خاص تعلق دارند و نه آنهایی که توانایی و استعدادهای خاص دارند... هر کودکی به طبیعت نیاز دارد. بسیاری از کودکان دنیای امروز بازی های کامپیوتری و ساعت ها ماندن در فضای بسته را ترجیح می دهند، اما آیا این واقعا انتخاب خود آنهاست؟ آیا ما به عنوان والدین گزینه دیگری را به آنها نشان داده ایم؟ حق کودکان ما این است که در طبیعت راه بروند، سوال کنند و جواب بگیرند. پس هر کودکی به طبیعت و آموزش های زیست محیطی نیاز دارد.»
مدارس طبیعت در ایران
مطالعات نشان می دهد اگر کودکان تا قبل از رسیدن به ۱۲ سالگی تجربه مداوم و ملموس حضور در طبیعت را داشته باشند، در آینده بشدت نسبت به سرنوشت طبیعت و محیط زیست حساس و متعهد خواهند بود. دوره سنی کودکان در میزان اثربخشی آموزش های زیست محیطی بسیار مهم است، چنان که یک آموزش صحیح تا ۱۱ یا حداکثر ۱۲ سالگی می تواند رفتاری مثبت و دائمی در کودک به همراه داشته باشد در حالی که آموزش های دوره دبستان هم شاید نتواند تا به این اندازه تاثیرگذار باشد. ایده پایه گذاری مدارس طبیعت در ایران نیز دقیقا بر مبنای همین اولویت ها و ضرورت ها بوده است. دکتر عبدالحسین وهابزاده، یکی از برجسته ترین نظریه پردازان کنونی محیط زیست و فارغ التحصیل رشته بوم شناسی دانشگاه آیوواست که سابقه عضویت در کمیته آموزشی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی را در کارنامه خود دارد. این نویسنده و محقق از پایه گذاران و حامیان مدارسی با عنوان مدارس طبیعت در ایران است که ظرف چند سال اخیر، موفقیت هایی را نیز در عرصه آموزش کودکان و آشتی آنها با طبیعت کسب کرده است. این مدارس تلاش دارند ضمن ارتباط صحیح کودکان با طبیعت و حیوانات، انگیزه آنها را برای یادگیری تا حدامکان ارتقا بخشند. دست اندرکاران اجرای این مدارس در ایران بر این باور هستند که انجام فعالیت های مختلف ازجمله آشپزی هیزمی، ساخت و تجهیز کلبه های چوبی نقاشی، بازی با حیوانات، گشت و گذار در قلب طبیعت و کشفیات گوناگون همگی می تواند کودکان را برای یادگیری مشتاق تر و درک آنها را از طبیعت و محیط پیرامون بیشتر کند. کودکان در این مدارس نه تنها در فضای باز بازی می کنند، بلکه حتی در همین فضا درس می آموزند و تجربه کسب می کنند. بازی در فضای آزاد که اغلب ضرباهنگ آهسته تر و برنامه ریزی کمتری دارد، راه موثری برای کشف و کاوش از جانب کودکان است.