وحشت شبانه کودک

گفتگو با دکتر خوشابی : پس از اینکه کودک به وسیله والدین آرام می شود و می خوابد، دوباره با همین حالت ها از خواب بیدار می شود. نگرانی شدید والدین باعث مراجعه شبانه به اورژانس می شود و در نهایت مشخص می شود این پسر کوچک دچار وحشت شبانه شده است.وحشت شبانه، یکی از اختلال های خواب در کودکان است که بیشتر در سنین بین ۶ تا ۳ سال رخ می دهد. برای آشنایی بیشتر با این اختلال و سایر مشکلاتی که باعث مختل شدن خواب کودکان می شود، با دکتر کتایون خوشابی، روان پزشک کودکان و نوجوانان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گفت وگو کرده ایم.

والدین چگونه می توانند متوجه شوند کودک دچار وحشت شبانه شده است و مشکل دیگری ندارد؟

 وحشت شبانه یکی از اختلال های شایع خواب است که معمولا از حدود ۳ سالگی به بعد شروع می شود و تا سنین بلوغ و نوجوانی ادامه می یابد و بعد از این دوره به پایان می رسد. کودک دچار وحشت شبانه حدود یکی، دو ساعت بعد از خواب، با نگرانی، وحشت و ترس شدید از خواب بیدار می شود. گاهی چشم ها باز است ولی سطح هوشیاری کودک به اندازه زمان بیداری نیست. ممکن است دچار توهماتی شود که معمولا چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. حتی امکان دارد جمله ای مثل آن مارمولک را بگیر و... بگوید و دچار توهمات بینایی و وحشت دیدن چیزی شود. کودک بدون هیچ مشکلی می خوابد و حدود نیمه های اول شب با حالت ترس و اضطراب شدید از خواب بیدار می شود.

والدین در این شرایط چه کنند؟

 والدین باید اجازه دهند دوره وحشت شبانه طی شود. معمولا این وحشت شبانه بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. به هیچ وجه دست و پای کودک را نگیرید و سعی نکنید حرکات او را کنترل کنید فقط چون در حالت وحشت حس فرار به کودک دست می دهد و حتی ممکن است از جایش بلند شود و راه برود، مراقب او باشید که احیانا از تخت نیفتد و آسیبی نیبند. پس از طی شدن این زمان کوتاه، کودک به رختخواب برمی گردد و می خوابد و فردا هیچ خاطره ای از وحشت شب گذشته به یاد نمی آورد. والدین هم نباید روز بعد در مورد اتفاق های شب گذشته و حالت های او با کودک صحبت کنند و او را در این مورد حساس نکنند.

چه عواملی باعث بروز این مشکل می شود؟

 استرس های روزمره، هیجان های مثبت و منفی، حتی اتفاق های خوبی که باعث خوشحال شدن کودک شده، می تواند باعث بروز این اختلال در کودک شود.

آیا تماشای فیلم ها یا کارتون های ترسناک هم می تواند باعث بروز این مشکل شود؟

 صددرصد نمی توان گفت موثر هستند یا نه اما استرس های روزمره امکان بروز وحشت شبانه را بیشتر می کند و مواجهه با استرس روزانه اجتناب ناپذیر است اما بهتر است والدین اجازه ندهند کودک فیلم ها و کارتون های وحشتناک، اضطراب آور و خشن ببیند.

شیوع این اختلال در پسرها بیشتر است یا دختر ها؟

 این اختلال خواب در هر دو جنس دیده می شود اما معمولا در پسرها کمی بیشتر است.

آیا نیاز به پیگیری و درمان دارد؟

 نه، وحشت شبانه جزو اختلال های شایع خواب در سنین کودکی است و نیازی به درمان ندارد فقط با استرس های روزمره کودک ارتباط دارد. معمولا برای کنترل وحشت شبانه دارو هم تجویز نمی شود مگر در موارد خاص که شدت و تعداد دفعات وحشت شبانه زیاد باشد و کودک هر شب این اختلال را تجربه کند و خانواده نگران شوند. در این صورت داروهایی تجویز می شود که عمقی از خواب که وحشت در آن اتفاق می افتد، بیشتر می کند بنابراین جای نگرانی نیست و در دوران بلوغ به اتمام می رسد و تکرار نمی شود اما نقش والدین بسیار مهم است. باید اجازه دهند دوره چند لحظه وحشت بگذرد و در مورد آن هم صحبت نکنند. البته در برخی موارد که سابقه صرع و تشنج در خانواده وجود دارد، در صورتی که وحشت شبانه در سنین نوجوانی شروع شود، باید ابتلا به تشنج را هم در نظر داشت. اگر شروع دیررس وحشت شبانه به صورت تشنج باشد، نوجوان حتما باید بررسی و درمان شود.

آیا می توان گفت وحشت شبانه همان کابوس است؟

 نه، در کابوس شبانه، کودک خواب بد می بیند و به دنبال خواب بد ممکن است حرف بزند یا بلند شود و راه برود و چیزهایی را بیان کند که همراه با ترس و وحشت باشد. معمولا خاطره کابوس می ماند و در طول روز کودک همان احساس ترس و وحشت ها را به صورت خفیف تر تجربه می کند اما در وحشت شبانه هیچ خاطره ای باقی نمی ماند. هردوی این اختلالات خواب نیازی به درمان ندارند و برای هر کسی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتند. گاهی تصور می شود وحشت های شبانه همان ترس از تاریکی یا تنهایی است که حتی تا بزرگسالی هم در کودک می ماند، وحشت شبانه و کابوس شبانه جزو اختلال های خواب هستند و به ترس های دوران کودکی که جزو اختلالات اضطرابی هستند، ربطی ندارند.