کودکان و آلودگی هوا

بازی دان - آلودگی هوا سالانه به بیماری و مرگ هزاران تن در سراسر جهان می انجامد. اگر چه برخی کشور ها اقداماتی را در جهت به حداقل رساندن میزان آلاینده های محیطی انجام داده اند، اما متاسفانه هنوز هم شاهد افزایش میزان بیماری و مرگ ومیر های ناشی از آلودگی هوا هستیم . آلودگی هوا آثار مخربی را بر سلامت بزرگسالان و کودکان می گذارد. ما در این مقاله بر آنیم تا به بررسی آثار آلاینده های جوی بر سلامت کودکان بپردازیم.طی چندین دهه گذشته بسیاری از بیماری ها ی جدید و کشنده ظهور یافته اند . در این میان برخی امراض هم تغییر شکل داده اند و ابعاد جدیدی به خود گرفته اند . میزان مبتلایان به بیماری هایی چون آسم ، واکنش های آلرژیک ، برونشیت و عفونت های سیستم تنفسی در عصر حاضر به شدت افزایش یافته است. کارشناسان بر این باورند که بخش بزرگی از این بیماری ها ناشی از تاثیرات آلودگی هوا است  اکنون این پرسش مطرح می شود که چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر ابتلا به بیماری های ناشی از آلودگی هوا قرار دارند؟

در بسیاری از تحقیقات علمی فرض بر آن شده که کودکان همان بزرگسالان کوچک هستند ،‌ اما باید گفت که این ایده کاملاً غلط است و تفاوت های بسیاری میان کودکان و بزرگسالان در نحوه پاسخگویی به بیماری های ناشی از آلودگی هوا وجود دارد. به عنوان مثال کودکان به علت جنب و جوش زیاد ذاتی خود نسبت به وزنشان بیشتر از افراد بزرگسال تنفس می کنند. هنگامی که یک کودک در گیر بازی یا ورزش می شود ،‌میزان دفعات تنفس او به شدت افزایش می یابد و به طور متوسط 20 تا 50 درصد بیشتر از افراد بزرگسال نفس می کشد. موضوع مهم دیگر این است که کودکان آن طور که بزرگسالان نسبت به آلاینده ها ی محیطی پاسخ می دهند ، از خود واکنش نشان نمی دهند. بزرگسالانی که در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند ممکن است علائمی چون سرفه ، خشکی ریه ، گلو درد ، و سر درد را تجربه کنند. اما به نظر می رسد کودکان با این علائم روبرو نمی شوند ،یا  دست کم این آگاهی را ندارند که بتوانند رابطه ای منطقی میان آلودگی هوا و واکنش ها ی بدن خود برقرار کنند و آن را به آگاهی محققان برسانند. اکنون برای دانشمندان این پرسش مطرح است که آیا کودکان هم دقیقاً به علائم بزرگسالان در مواجهه با آلودگی هوا دچار می شوند یا آن ها این علائم در پس بازی های کودکانه خود به دست فراموشی می سپارند. البته نباید این نکته را از یاد برد که این موضوع به معنای کمتر حساس بودن کودکان به آلودگی هوا در مقابل بزرگسالان نیست . نتایج تحقیقات جدید نشان داده که برخی کودکان در معرض آلودگی هوا بی آنکه سرفه یا احساس ناراحتی کنند ، دچار نارسایی در ریه خود هستند . علائم بیماری همواره به عنوان نشانه های هشدار دهنده در جهت جلوگیری از دامنه دار شدن امراض و درمان آن ها شناخته شده اند، اما متاسفانه کودکان بیشتر اوقات متوجه این علائم نیستند و ممکن است همان فعالیت روزانه خود را در مواقعی که آلودگی هوا بیشتر می شود ، ادامه دهند . این در حالی است که اغلب کودکان زمان بیشتری را در خارج از منزل سپری می کنند . بر اساس تحقیقات به عمل آمده ، بیشتر بزرگسالان 85 تا 95 درصد از زمان خود را در محیط های در بسته سپری می کنند ، حال آنکه کودکان بیش از 8 درصد وقت خود را در خارج از خانه می گذرانند . از طرفی کودکان به علت خاصیت فیزیکی خود در هنگام بازی یا فعالیت ورزشی بیشتر جنب و جوش دارند.

ریه یکی از ارگان های پیچیده بدن محسوب می شود. در حالی که بیشتر اعضای بدن شما فقط از چند سلول خاص تشکیل شده اند ، ریه دارای 40 گونه از انواع سلول ها است که هر یک از این سلو ل ها نقشی حیاتی در سلامت بدن ایفا می کنند. آلودگی هوا با تاثیر بر سلول هایی که آسیب پذیرتر هستند ، شکل و ساختار سلول های ریه را تغییر می دهد . تحقیقات جدید دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ثابت کرد ، کودکان مبتلا به آسم که در محیط ها و شهر های آلوده زندگی می کنند و به فعالیت های ورزشی نیز می پردازند ، بیشتر در معرض خطر دامنه دار شدن بیماری خود در مقایسه با دیگر کودکان قرار دارند.

 اما چه آلاینده های جوی بیشترین اثر را بر روی کودکان و بزرگسالان دارند؟

ازن : یکی از مهمترین آلاینده هایی است که بر سلامت انسان ها تاثیر گذار است . ازن ملکولی است که از 3 اتم اکسیژن تشکیل شده است . هنگامی که ازن با سطحی برخورد پیدا می کند ، فشار زیادی را به اشکال شیمیایی انرژی وارد می کند.در زمانی که ازن وارد سیستم تنفسی ما می شود ، انرژی موجود در آن به بافت های فوقانی و تحتانی را ه های هوایی آسیب می زند . هنگامی که میزان ازن موجود در هوا از 8 درصدPPM  بیشتر باشد و فرد بیش از 8 ساعت در معرض آن قرار گیرد ، آنگاه می توان گفت که این ملکول خطرساز خواهد شد . آثار زیانبار ازن به شکل خارش بینی و گلو ، سرفه ، چشمان اشک آلود ، سردرد و در مواقع بحرانی مشکل در تنفس عمیق ظهور می کند .

مونواکسید کربن : که گازبی رنگ، بی بو و محصول فرعی احتراق است ، یکی دیگر از آلاینده های خطرناک جوی است . این گاز مرگ آور بلافاصله پس از تنفس وارد هموگلوبین خون می شود و موجبات ناتوانی بدن در نقل و انتقال اکسیژن را فراهم می آورد . از آنجایی که مونواکسید کربن به شدت به هموگلوبین خون متصل می شود ، قادر است زمان زیادی در خون بماند . بیشترین تاثیر مونواکسید کربن بر بدن ، کاهش میزان اکسیژن رسانی به ارگان های حیاتی مثل قلب و مغز است . افراد مبتلا به بیماری های قلبی به شدت در برابر این گاز مرموز آسیب پذیر هستند. در این حال افرادی که دچار نقص در سیستم تنفسی به علت آسم یا آمفیزم هستند نیز در برابر مونواکسید کربن آسیب پذیر خواهند بود . اگر گاز مونواکسید کربن فقط 5 درصد تا 10 درصد هموگلوبین خون را آلوده کنند ، فرد بخش زیادی از هوشیاری و تمرکز خود را از دست خواهد داد . لازم به یادآوری است که بیشترین میزان مونواکسید کربن از اگزوز اتومبیل ها ، کارخانه ها ، و نیروگاه ها ی حرارتی برق در هوا پخش می شوند. علائم مسمومیت به وسیله مونواکسید کربن شباهت های زیادی با علائم آنفولانزا دارد. اگر به صورت ناگهانی در منزل احساس ابتلا به آنفولانزا کردید ، حتماً به سراغ وسایل گرمازای داخل منزل بروید و از سالم بودن وسیستم احتراق آن ها اطمینان حاصل کنید . از طرفی ذرات معلق هم نقش بسیار خطرناکی در افزایش میزان آلودگی هوا دارند. این ذرات از نیترات ، سولفات و گروهی از اسید های  پیچیده تشکیل شده اند. برعکس ازن که همواره ترکیب شیمیایی مشخصی دارد، ذرات معلق با توجه به مکان تولیدشان دارای اشکال متفاوتی هستند . این در حالی است که دیگر آلاینده ها مثل دی اکسید سولفور ، دی اکسید نیتروژن و مونواکسید کربن نیز می توانند در کنار ذرات معلق آثار زیانبارتری را به بدن تحمیل کنند.

از دیگر آلاینده های جوی خطرناک اکسیدهای نیتروژن هستند.اکسید های نیتروژن در بیشتر فرآیندهای احتراق تولید می شوند. اکسید نیتریک بلافاصله با اکسیژن ترکیب و دی اکسید نیتروژن را تولید می کنند که این ترکیب آثار نامطلوبی را بر سلامتی فرد می گذارد و یکی از آثار زیانبار این ماده کاهش توانایی سیستم دفاعی بدن است. کودکان از آنجایی که بیشتر نیاز به تنفس دارند ، بالطبع در هوای آلوده دی اکسید نیتروژن بیشتری نیز استنشاق می کنند که این ماده بلافاصله سیستم تنفسی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.تحقیقات جدید نشان داده که کودکان زیر5 سال بیشتر از کودکان بالای این سن از این ترکیب خطرناک آسیب می بینند . البته نباید از دیگر آلاینده ها نظیر اکسید گوگرد ، نیز غافل بود. اکنون این پرسش مطرح می شود که برای به حداقل رساندن آثار زیانبار آلودگی بر کودکان چه اقداماتی می توان انجام داد؟ ثابت شده که کودکان زمان بیشتری را خارج از خانه می گذرانند و بیش از بزرگسالان جنب و جوش دارند . اولین قدم این است که در زمان آلودگی هوا ، کودکان رابیشتر در خانه نگه داریم و از برخی دستگاه های تصفیه هوا استفاده کنیم.

در پایان نباید این نکته را از یاد برد که آلودگی هوا اگرچه ممکن است علائمی ظاهری که بلافاصله بروز می کند را به دنبال نداشته باشد ، اما در یک پروسه نه چندان طولانی آثار زیانبارخود را هویدا خواهد کرد.